Mikrobiom jelitowy człowieka składa się z około 100 bilionów komórek drobnoustrojów, co opowiada za 1,5–2 kg całkowitej masy ciała. Bakterie jelitowe pełnią wiele ważnych funkcji w naszym organizmie. Flora bakteryjna odgrywa ważną rolę w degradacji złożonych węglowodanów pochodzenia roślinnego, które nie są trawione przez nasze enzymy. Ponadto ludzka mikroflora jelitowa wytwarza krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (SCFA), takie jak propionian, octan i maślan, które jak wykazano, działają lokalnie jak i ogólnoustrojowo. Liczne badania wykazały, że dysbioza bakteryjna przyczynia się do rozwoju chorób metabolicznych, w tym otyłości i cukrzycy, oraz różnych chorób jelit, w tym choroby Leśniowskiego-Crohna (CD), wrzodziejącego zapalenia jelita grubego (UC) i raka jelita grubego. Dbanie o równowagę składu naszego mikrobiomu jest kluczowym elementem wsparcia naszego zdrowia.
Atopowe zapalenie skóry (AZS) jest chorobą zapalną chorobą skóry charakteryzującą się:
- suchością skóry,
- rumieniem,
- swędzeniem.
AZS dotyka 15-30% dzieci i około 10% dorosłych. Częstotliwość występowania stale rośnie, wiąże się to ze wzrostem industrializacji i urbanizacji. U osób z AZS obserwuje się zaburzenia związane z mikrobiomem skóry, jelit oraz zaburzenia w układzie odpornościowym. Drapanie, które jest wywołane intensywnym swędzeniem prowadzi do zniszczenia bariery skórnej, co zaburza reakcje immunologiczne i równowagę mikroorganizmów. AZS wiąże się ze zmianami skórnymi, ale również z lękiem, depresją, kompleksami, i innymi problemami psychologicznymi.
Główną rolę w wywołaniu AZS odgrywa genetyka, jednak nie możemy zapominać o zjawisku epigenetyki. Nasze środowisko, styl życia mają wpływ na aktywację czynników genetycznych.
Mikrobiom skóry i jelita mają znaczący wpływ na występowanie AZS.
U osób z AZS obserwuje się znacznie zmniejszoną produkcję krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych oraz zachwianą równowagę w układzie odpornościowym, szczególnie w ramionach Th1 i Th2. Dysbioza bakteryjna generuje problemy związane ze szczelnością bariery jelitowej, której upośledzenie wiązane jest z nasileniem zmian AZS. Komórki wyściełające nasze jelita są ściśle ze sobą połączone. W sytuacji dysbiozy i innych czynników może dojść do rozluźnienia ścisłych połączeń, co definiuje się jako zespół nieszczelnego jelita. Konsekwencją takowej sytuacji jest przedostawanie się drobnoustrojów i ich metabolitów do krążenia, co wpływa na ogólnoustrojowy stan zapalny oraz zaburzenia w równowadze Th1 i Th2 układu odpornościowego.
W związku z czym zaburzenia równowagi mikrobiomu, rozszczelnienie bariery jelitowej i problemy z błoną śluzową układu pokarmowego wiąże się z AZS.
Probiotykoterpaia wydaje się być nieodzownym elementem wsparcia leczenia atopowego zapalenia skóry.
Probiotyki wspierają i promują równowagę mikroorganizmów w jelitach, a także promują syntezę składników odżywczych, takich jak: aminokwasy i witaminy. Wsparcie probiotyczne w wielu badaniach zwiększa produkcję krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych, prowadząc do regulacji pH w świetle jelita. Odpowiednie pH hamuje wzrost patogenów w świetle jelita. Dodatkowo probiotyki konkurują z patogenami substancje odżywcze i nisze ekologiczne, co przyczynia się do zahamowania nadmiernego rozrostu patogenów w jelicie. Wsparcie probiotyczne reguluje pracę układu odpornościowego oraz uszczelnia barierę jelitową. Metabolity bakteryjne również odgrywają korzystny wpływ na redukcją AZS np. metabolit Bifidobacterium , Lactobacillus i Lactococcus promuje równowagę Th1 do Th2.
W randomizowanym badaniu z udziałem 34 dorosłych pacjentów z AZS, którzy byli leczeni konwencjonalnymi miejscowymi lekami podawano Lactobacillus paracasei K71 przez 12 tygodni. Badani przyjmujący probiotyk wykazywali poprawę zmian skórnych. W innym badaniu podobne efekty wykazywał szczep B. animalis subsp lactis LKM512.
Długofalowa probiotykoterapia będzie wpływała korzystnie na efekt terapeutyczny w AZS. Niestety nie mamy na tą chwile konkretnych szczepów bakteryjnych, które są przebadane i mają twarde dowody naukowe oceniające korzystny wpływ na redukcję AZS. Wiele badań odnosi się do ogólnego wpływu probiotykoterapii na AZS zarówno u dzieci jak i dorosłych. Polecane szczepy bakteryjne we wsparciu leczenia AZS to Lactobacillus i Bifidobacteria.
Probiotykoterapię warto zacząć od preparatu jednoszczepowego a następnie po 1-2 miesiącach wdrożyć preparat wieloszczepowy. Następnie sugeruję kontynuować suplementacje preparatem jednoszczepowym i wieloszczepowym.
Warto zwrócić uwagę na niepowtarzanie się szczepów w przyjmowanych preparatach. Minimalny czas probiotykoterapii powinien wynosić 12 tygodni.
Oczywiście nie tylko probiotyki wykazują skuteczne wsparcie w AZS. W redukcji objawów AZS najważniejszą kwestią jest prawidłowa higiena i styl zycia, redukcja napięcia. Inne związki wykazujące korzystny efekt w redukcji objawów AZS to kwasy omega3, GLA, witamina D3 czy związki przeciwzapalne. Bezspornie prawidłowa dieta jest fundamentem walki z AZS. Dieta powinna być przeciwzapalna, urozmaicona i bogato odżywcza. Warto również wyeliminować czynniki utrudniające leczenie AZS takie jak: pasożyty, SIBO, czy niedobory,
AZS jest złożoną jednostką chorobową, aby zadbać o redukcję objawów konieczna jest multidiscyplinarna praca zarówno dermatologa, dietetyka i kosmetologa, a czasami nawet psychoterapeuty, gdyż oś jelito-mózg może odgrywać kluczową rolę uniemożliwiając pełną remisję.